Poor Things

Over twee weken is het zover. Op zondag 10 maart worden in Hollywood voor de 96e keer de Academy Awards uitgereikt. Maar zeggen deze mystieke, prestigieuze gouden mannetjes ook daadwerkelijk iets over de films die winnen? Niet altijd. Zo zijn films als Les Misèrables (saai, lang en ongeïnspireerd – had op het toneel moeten blijven), Avatar (dure blauwe Pocahontas) en Pearl Harbor (één grote middelvinger naar de wereldgeschiedenis) allemaal met Oscars bekroond en voor meerdere genomineerd. Maar op kerstdiners sta je meteen onderaan de sociale ladder zodra je over deze films begint. Wat zeggen de 11 Oscarnominaties dan over Poor Things, het nieuwe werk van Yorghos Lanthimos? En zal deze film ook daadwerkelijk een aantal van deze beeldjes binnenslepen? Emma Stone zeer waarschijnlijk wel, maar we lopen op de zaken vooruit.

De films van Lanthimos zijn vreemd, surrealistisch, seksueel en de laatste tijd steeds meer feministisch. Vooral zijn latere werken als The Lobster (2015) en The Favourite (2018) kenmerken zich door Lanthimos’ surrealistische stijl en zwartgallige humor. Voor de ene filmliefhebber kunnen zijn werken niet bizar genoeg zijn, terwijl andere cinefielen het vooral “artifarti kutfilms” vinden. Gelukkig behoor ik tot de eerste groep, en is dit mijn recensie.

Centraal in Poor Things staat Bella Baxter (Emma Stone). Een beeldschone dame die in aanraking komt met de Frankenstein-achtige wetenschapper Godwin (Willem Defoe). Er is echter één probleem – Bella drijft dood met haar gezicht naar beneden in de Thames. Maar middels een gruwelijk experiment brengt Godwin haar weer tot leven, met de snel ontwikkelende geest van een peuter. In de film maken we Bella’s mentale groei mee van naïef en instabiel kind tot welbespraakte en ontwikkelde vrouw. Zo kan Bella eerst nog geen volzinnen zeggen, en noemt ze haar “vader” Godwin liefkozend “God” – gelukkig is subtiliteit geen Oscar-categorie (anders was Barbie ook nooit genomineerd).

Wanneer Bella wordt ontdekt door de notoire rokkenjager Duncan Wedderburn (Mark Ruffalo) is het spel op de wagen. Hij misbruikt Bella’s naïviteit en nieuwsgierigheid en neemt haar mee naar Lissabon als onverzadigbare bedpartner. Bella, die net haar seksuele ontwaken heeft meegemaakt, gaat maar al te graag mee met de slijmerige Duncan. Wat volgt is een serie ontmoetingen tussen Bella en meerdere mannen die allemaal een graantje willen meepikken van haar kinderlijke onschuld. Middels meerdere seksuele ervaringen die Bella uiteindelijk tot een carrière in een bordeel leiden, zie je Bella opgroeien. Haar groei is compleet zodra ze een seksueel en mentaal volwassen vrouw is geworden die ziet dat vrouwen moeten strijden voor hun plek in de wereld. Nogmaals, subtiel: nee, krachtig: ja.

Het opgroeien van Bella is de rode draad in de film. Een soort vreemde coming of age-film. Noodzakelijk om dit te laten werken is het acteerwerk. En Emma Stone doet dat gewoonweg fantastisch; zij brengt de mentale groei van Bella, steeds net weer wat volwassener, bijzonder natuurlijk. Stone als actrice (én Bella als personage) observeert, analyseert en geniet van de chaotische wereld waar ze in is beland. Het briljante en hilarische script van Tony McNamara (genomineerd voor beste bewerkte scenario) maakt Stone’s acteerprestatie tot een bombastische Oscar-waardige performance. Wat mij betreft is daarmee de eerste Oscar ook binnen.

De nominatie voor Ruffalo als beste bijrol is enigszins verbazend. Zijn personage is dusdanig ééndimensionaal en stereotyperend geschreven dat we de hele film nagenoeg naar dezelfde Ruffalo zitten te kijken. Niet onprettig of slecht geacteerd, maar ook geen Oscar waard. En zeker met het geweld van een genomineerde Robert Downey Jr. voor Oppenheimer en De Niro voor Killers of the Flower Moon – grijpt Poor Things deze Oscar mis.

Dan de meer productionele kanten van de nominaties – productieontwerp, camera, montage en kostuumontwerp. Vanaf het moment dat Bella vertrekt naar Lissabon neemt de film letterlijk een kleurrijke wending en wordt het duidelijk dat we de wereld zien vanuit Bella’s perspectief – magisch en fenomenaal. De sets en omgevingen lijken de oogstrelende liefdesbaby van Dalí en Wes Anderson, met soms een klein laagje Tim Burton-achtige vervreemding eroverheen (U weet wel, van die film met die man met handen als scharen). De gondeltrams in Lissabon zijn net grote eieren die aan vislijnen door de lucht zoeven, en de megalomane ruïne in Alexandrië schetst een star contrast met de sloppenwijken eronder die vol liggen met rottende lichamen. Tel hierbij op de extraverte kostuums van Bella, en Poor Things voelt als een pastelkleurige koortsdroom van een kind met een te rijke fantasie. Of dit genoeg is om op te boksen tegen krachtpatsers als Napoleon, Barbie en Oppenheimer in deze categorieën zien we 10 maart.

Het camerawerk en montage zijn typisch Lanthimos. Afwisselend vervreemdend snelle schakels tussen scènes, dan weer lange takes waarin de acteurs ruimte krijgen om hun personages leven in te blazen. Het camerawerk is bijna Hitchcockiaans en archaïsch, met slepende bewegingen die personages blijven volgen en indringende statische shots. Bepaalde scènes zouden dankzij het camerawerk niet misplaatst zijn in een horrorfilm. Poor Things krijgt ook af en toe een horror-randje door de muziek van Jerskin Fendrix (ook genomineerd, gaat ‘m waarschijnlijk verliezen van Ludwig Göransson voor Oppenheimer). Fendrix’ soundtrack bestaat voornamelijk uit zware, slepende cellocomposities, afgewisseld door puntige en indringende motieven en klanken wat de hele film een ongemakkelijk karakter geeft.

De laatste productionele Oscarnominaties zijn voor beste kostuumontwerp en beste grime en haarstijl. Nu weet ik maar weinig van kostuums en make-up, maar de wijze waarop Bella’s outfits haar transformatie weten bij te kleuren is indrukwekkend. Net als de decors zijn vooral Bella’s kostuums bombastisch, over the top en duidelijk afkomstig uit haar eigen fantasie. Als het gaat om originaliteit en inventiviteit veegt kostuumontwerper Holly Waddington de vloer aan met de andere genomineerden. Maar wat weet ik nou van kostuums? Net zo weinig als van grime en haarstijl. In ieder geval is duidelijk dat de prothetische make-up die Godwin’s gezicht omtovert tot een met littekens doorspekte lappendeken knap gedaan is. Zeker aangezien daaronder nog altijd duidelijk een menselijke Willem Defoe zit.

Maakt dit alles dat Poor Things 10 maart vooral de grootste beeldjes in de wacht gaat slepen – namelijk beste regisseur en beste film? In mindere jaren waarschijnlijk wel. De corona-pandemie heeft veel Oscar-waardige films naar 2023 doen opschuiven, wat Poor Things plaatst tegenover titanen als Barbie, Killers of the Flower Moon en Oppenheimer. Zelfs al is Poor Things een fenomenale film die prachtig is vormgegeven en een hoofdrolspeelster heeft die op volle toeren acteert.