Fallen Leaves - een romantische film, ofzo

De eerste zinnen die gesproken worden, nadat een man (Hippola) een sigaret opsteekt:

'Daar ga je dood aan.'

'Nee, ik sterf aan stoflongen' (ze werken in de bouw)

'Kijk aan, jij weet 't het beste'

'Een aantal gebreken is onveranderlijk. Zo ben jij een kletskous.'

'Daar zal ik aan denken, als ik aan je graf sta.'

'Een condoleancekaart is voldoende.'

'Een condoleancekaart kost geld.'

De toon is gezet in Fallen Leaves van de Finse regisseur Aki Kaurismäki. Blijkbaar is hij een grote naam, ik kende hem niet en als ik al iets van hem wist, was het dat hij hilarische interviews geeft. Daarover later meer. Fallen Leaves: een Finse romantische film, zoiets. Over Hippola, die geen baan kan houden door zijn verhuld alcoholisme en Ansa, eenzaam leeft ze in een onduidelijke wereld. Ze werkt bij een supermarkt, waar ze stiekem producten die over datum zijn geeft aan arme mensen. Reden om haar te ontslaan. Als ze zegt: 'Ja, maar ze zijn over datum.' Krijgt ze als reactie: 'Nou en, ze horen in de prullenbak.' Over deze twee eenzame, verloren zielen gaat deze film. Als Ansa eindelijk weer een baantje heeft, blijkt daar heimelijk drugs te worden gedeald. Als er een groep mensen staat toe te kijken hoe haar baas wordt gearresteerd, ontmoet ze Hippola. Hun eerste date is een succes. Ze drinken koffie, gaan naar de film, een grote liefde is aan het ontstaan. Maar al gauw gaat het mis; door het kleine leed dat het leven heet.

Het is overigens niet hun eerste ontmoeting. Eerder, als Hippola met zijn vriend en collega Hannes, die geen geld voor condoleancekaarten wil betalen, naar een karaokebar gaat, ontmoeten ze elkaar al kort. Ze zeggen niets tegen elkaar, terwijl Hannes haar vriendin probeert te versieren. Hippola steekt een sigaret op (mensen zouden meer moeten roken in films), blikken worden gewisseld, maar meer niet. Trouwens, nog even: als Hannes aan Hippola meevraagt naar karaoke antwoordt de laatste dat hij niet wil, 'echte mannen doen dat niet'. Hannes reageert met te zeggen dat hij geen echte man is. Maar dat zou hij wel kunnen zijn, zegt Hippola. Hannes stemt in, ja, in het buitenland misschien, Denemarken, zoiets. Maar hier niet.

Droogkomische dialogen, zo noem je dat. Fallen Leaves is misschien wel de moeilijkste film om te recenseren. We zijn hier bij Filmkritiek van mening dat je een film moet beoordelen op wat hij beoogt te doen. Simpel gezegd betekent dit dat je niet Love Actually met Saving Private Ryan moet willen vergelijken. Ze proberen iets anders te doen. De vraag is of in wat ze proberen te doen, succesvol zijn. Daarbij komt nog dat een persoonlijke smaak in die zin niet al te relevant is: ik haat 2001: Space Odyssey met een diepe passie. Maar van belang is dat niet. Aan de andere kant: een recensent mag ook een persoonlijke mening geven, zonder zichzelf als allesbepalend te zien. Fallen Leaves is een, tsjah, droogkomische film. Absurdistisch (ik haat het woord want ik weet nooit wat het betekent, maar het lijkt hier te passen). Vol ironie ook. Als de regisseur geïnterviewd wordt, werkt dat perfect: dat duurt 2 minuten. Een film van 80 minuten, is toch wat veelgevraagd voor deze stijl. Persoonlijk kan ik er gewoon echt niets mee.

Dat is echter mijn persoonlijke smaak. Ik zie namelijk ook wel degelijk de charme van de film. Origineel, creatief, gaat niet voor makkelijk effectbejag, verrast en weet toch, ondanks de ironie en de stijl, wel iets te grijpen van het alledaagse bestaan. De eenzaamheid van deze zielen, het elkaar vinden, elkaar kwijtraken, het eerste conflict, de scheiding en het al dan niet elkaar toch weer terugvinden; zonder dat het volgens het recept is van, zoals Aki zegt in bovenstaand interview, "shitty American movies".

Dat het hem niet alléén om absurdisme te doen is, maakt de radio in de film duidelijk. Dat is ook het enige teken dat we weten dat we ons in onze eigen tijd bevinden. Geen smartphones, de stijl, de gebouwen: regelmatig kan het de jaren '60, '70 of '80 zijn in de film. Tijd en plaats zijn niet nader bepaald. Maar die radio, die zegt alles. Nog voordat er personages praten, is die al aan het woord: het laatste nieuws is een luchtaanval op een kinderziekenhuis in Marioepoel. Zo'n 17 mensen raakten gewond. Steeds als de radio klinkt, breekt er een heel werkelijke werkelijkheid door de afstandelijke film heen. Voor Finland is de oorlog niet iets ver weg, maar bevindt het zich heel dichtbij. Zij weten niet wat Poetin doet als hij wint, onvermijdelijk voelen ze daar een drukkend gevoel dat voor ons in West-Europa niet in te voelen valt.

Tegen die achtergrond, leven deze verloren zielen met fragiele banen die ze steeds weer kwijtraken, een fles whiskey of wodka in de binnenzak hun leven. In weerwil van die oorlog, misschien. Of door die oorlog. Ansa pikt ergens een hond op. Als Hippola vraagt hoe die heet, antwoordt ze: Chaplin, verder zeggen ze niets. Of het iets betekent, weet ik niet, maar ik voel dat er een idee achter schuilgaat.

Goed. Fallen Leaves, vreemd, nietwaar? De film leek niet binnen te komen, kroop voorbij, nu ik hem probeer te verwoorden ontdek ik hoeveel rijkdom er eigenlijk in zit. Films: ze hoeven blijkbaar niet te vermaken om tóch bijzonder te zijn.